थेरीगाथावरील भाष्यग्रंथ असणाऱ्या अट्ठकथा या ग्रंथामध्ये किसा गोतमी नावाच्या बौद्ध भिक्खुणीची कथा आहे. किसा गोतमी हिचे तान्हे मूल आजारी पडून एकाएकी निवर्तते. आपल्यासोबत असे कसे झाले, हा प्रश्न तिला भंडावून सोडतो.
पुत्रशोकाने वेडीपिशी झालेली किसा गोतमी भगवान बुध्दांकडे याचक म्हणून येते आणि ती तथागतांना विनंती करते की, "माझ्या पुत्रावर माझे अतिव प्रेम आहे, त्याच्या शिवाय मी जगू शकणार नाही. तेव्हा हे भगवान मला मझ्या पुत्राचा जीव परत मिळवून द्या. तुमच्या शक्तींचा वापर करून हा चमत्कार करा, माझा पुत्र माझ्या पदरात टाका."
यावर भगवान बुध्दांनी तिला सांगितले की, "ठीक आहे, मी तुझे काम करेन, मात्र त्यासाठी तुला एक काम करावे लागेल. मृत्यूची गाठभेट न झालेल्या कुटुंबातून चिमुटभर मोहरी मागून आणशील तरच हा चमत्कार होऊ शकेल."
बुद्धांनी उपाय सांगितल्यावर किसा गोतमी दारोदार मोहरी मागत फिरू लागते. प्रत्येक घरी लोक तिला मोहरी देऊ करत. पण मृत्यूची गाठभेट न होण्याची तिची अट ऎकल्यावर लोक हात माघारी घेत. बरीच घरे फिरूनही तिचे हात रिते राहतात तेव्हा, किसा गोतमीला यातील मतितार्थ कळतो.
जन्म आहे तर मृत्यू असणारच याची तिला जाणीव होते. प्रत्येक क्रियेला प्रतिक्रिया असतेच या अधिभौतिक न्यायाने जन्म या क्रियेची मृत्यू ही प्रतिक्रिया आहे हे बुद्ध तिच्या ध्यानी आणून देतात. मृत्यू हेच अंतिम सत्य आहे हे तिच्या लक्षात येते.
ज्याप्रमाणे मृत्यूवरचे सर्वोत्तम भाष्य बुद्ध करतात, त्याच प्रमाणे मोक्षावरचे सर्वोत्तम भाष्य शिवगीतेत आहे. शिवगीतेच्या तेराव्या अध्यायातील बत्तिसावा श्लोक मोक्ष म्हणजे काय अगदी सोप्या शब्दांत दोन पंक्तीत विषद करतो-
'मोक्षस्य न हि वासो॓ऽस्ति ।
न ग्रामान्तरमेव वा ।
अज्ञान ह्र्दयग्रन्थिनाशो मोक्ष इति रित: ॥'
विश्वात मोक्ष नामक कुठलीही वस्ती नाही वा त्या नावाचे कुठले गावही नाही. ह्र्दयातील अज्ञानाच्या गाठी फुटून जाणे म्हणजेच मोक्ष !
मोक्ष मिळवण्यासाठी कुठेही भटकावे लागत नाही, बस्स आपण आपल्या अंतरंगात डोकावून 'तमसो मा ज्योतिर्गमय' इतकंच करायचं आहे!
बुद्धांनीही हेच सांगितले आहे - अत्त दीप भव!
ज्यांना आपल्या अंतरंगात डोकावायची सवय नसते त्यांनाच अनेक विकारांनी ग्रासलेले असते. सोशल मीडियावरचे ट्रोल याचे सर्वाधिक चपखल उदाहरण ठरावेत!
अगदी साध्या सोप्या शब्दांत आपल्याला हे समजावून सांगितलेले असूनही, आपण ते सर्व या कानातून ऐकून त्या कानाने सोडून देतो अन् फक्त कर्मकांडांच्या मागे लागतो...
सध्या भलत्याच तेजीत असलेल्या अनेक बुवाबाबाफकीरपाद्री यांच्या दारात रांगा लावून उभे असणाऱ्या लोकांना त्यांच्यापासून खरे ज्ञान मिळते का, याचे आकलन संबंधितांना झाले तर अनेक गोष्टी सुलभ होतील. असो.
- समीर गायकवाड
यावर भगवान बुध्दांनी तिला सांगितले की, "ठीक आहे, मी तुझे काम करेन, मात्र त्यासाठी तुला एक काम करावे लागेल. मृत्यूची गाठभेट न झालेल्या कुटुंबातून चिमुटभर मोहरी मागून आणशील तरच हा चमत्कार होऊ शकेल."
बुद्धांनी उपाय सांगितल्यावर किसा गोतमी दारोदार मोहरी मागत फिरू लागते. प्रत्येक घरी लोक तिला मोहरी देऊ करत. पण मृत्यूची गाठभेट न होण्याची तिची अट ऎकल्यावर लोक हात माघारी घेत. बरीच घरे फिरूनही तिचे हात रिते राहतात तेव्हा, किसा गोतमीला यातील मतितार्थ कळतो.
जन्म आहे तर मृत्यू असणारच याची तिला जाणीव होते. प्रत्येक क्रियेला प्रतिक्रिया असतेच या अधिभौतिक न्यायाने जन्म या क्रियेची मृत्यू ही प्रतिक्रिया आहे हे बुद्ध तिच्या ध्यानी आणून देतात. मृत्यू हेच अंतिम सत्य आहे हे तिच्या लक्षात येते.
ज्याप्रमाणे मृत्यूवरचे सर्वोत्तम भाष्य बुद्ध करतात, त्याच प्रमाणे मोक्षावरचे सर्वोत्तम भाष्य शिवगीतेत आहे. शिवगीतेच्या तेराव्या अध्यायातील बत्तिसावा श्लोक मोक्ष म्हणजे काय अगदी सोप्या शब्दांत दोन पंक्तीत विषद करतो-
'मोक्षस्य न हि वासो॓ऽस्ति ।
न ग्रामान्तरमेव वा ।
अज्ञान ह्र्दयग्रन्थिनाशो मोक्ष इति रित: ॥'
विश्वात मोक्ष नामक कुठलीही वस्ती नाही वा त्या नावाचे कुठले गावही नाही. ह्र्दयातील अज्ञानाच्या गाठी फुटून जाणे म्हणजेच मोक्ष !
मोक्ष मिळवण्यासाठी कुठेही भटकावे लागत नाही, बस्स आपण आपल्या अंतरंगात डोकावून 'तमसो मा ज्योतिर्गमय' इतकंच करायचं आहे!
बुद्धांनीही हेच सांगितले आहे - अत्त दीप भव!
ज्यांना आपल्या अंतरंगात डोकावायची सवय नसते त्यांनाच अनेक विकारांनी ग्रासलेले असते. सोशल मीडियावरचे ट्रोल याचे सर्वाधिक चपखल उदाहरण ठरावेत!
अगदी साध्या सोप्या शब्दांत आपल्याला हे समजावून सांगितलेले असूनही, आपण ते सर्व या कानातून ऐकून त्या कानाने सोडून देतो अन् फक्त कर्मकांडांच्या मागे लागतो...
सध्या भलत्याच तेजीत असलेल्या अनेक बुवाबाबाफकीरपाद्री यांच्या दारात रांगा लावून उभे असणाऱ्या लोकांना त्यांच्यापासून खरे ज्ञान मिळते का, याचे आकलन संबंधितांना झाले तर अनेक गोष्टी सुलभ होतील. असो.
- समीर गायकवाड
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा