'उंबरठा' आणि स्मिता पाटील ....एक सिंहावलोकन ...

एखादी मध्यमवर्गीय मराठी गृहिणी घराचा ‘उंबरठा’ ओलांडून अनाथ महिलाश्रमाच्या सामाजिक कामात उतरते, तेथील गैरप्रकार चव्हाट्यावर आणण्याचा प्रयत्न करते तेव्हा तिला स्वत:च्या कुटुंबातून व समाजातून किती प्रकारचा विरोध होतो हा एका स्त्रीच्या बंडखोरीचा विषय डॉ. पटेल यांनी ‘उंबरठा’ चित्रपटातून मांडला होता. स्मिता पाटीलच्या अभिनयशक्तीचा कस या चित्रपटातून दिसून आला. या चित्रपटाची मूळ कल्पना शांता निसळ यांच्या 'बेघर' या कादंबरीवरून घेतली होती. याच कादंबरीवर वसंत कानेटकर यांनी ‘पंखाला ओढ पावलाची’ हे नाटक लिहिले होते. एकाच वर्षी 'अर्धसत्य' आणि 'उंबरठा' अशा दोन टोकाच्या सिनेमांना तितक्याच समर्थपणे पेलणारया स्मिताचा 'उंबरठा' हा मास्टरस्ट्रोक होता असे म्हटल्यास वावगे ठरणार नाही...

हवीहवीशी फिल्मी बहिण - 'नंदा' ..........

हिंदी सिनेमातली अनेक मंडळी कधी कधी आपल्या नात्यातली वाटतात. त्यांच्यात कोणी भाऊ शोधतो तर कोणी मायबाप तर काहीजण मित्र शोधतात. या अशा इच्छित फिल्मी नात्यात एक नातं हव्याहव्याशा बहिणीचंही होतं. त्या काळी कुठल्याही चित्रपटरसिकास आपली बहिण कशी असावी असं जर विचारलं गेलं असतं तर नक्कीच सर्वांचं उत्तर एकच आलं असतं ते म्हणजे 'नंदा' !

ऐतिहासिकतेत कमी पडणारा 'मोहेंजो दारो'....

इसवीसन ७९ मध्ये 'पॉम्पे' या देखण्या रोमन शहराचा माउंट व्हेसूव्हियसच्या ज्वालामुखीच्या उद्रेकात विनाश झाला. आताच्या इटलीत असणारया या शहराचे अस्तित्व एका दिवसात होत्याचे नव्हते झाले. या पॉम्पेचा विनाश दाखवणारी एक सुंदर प्रेमकथा याच नावाच्या सिनेमातून २०१४ मध्ये आली होती. ज्या प्रमाणे 'टायटॅनिक'च्या प्रेमकथेचा आत्मा तिच्या विनाशात दडला आहे तसेच 'पॉम्पे'चे होते आणि तसेच 'मोहेंजो दारो'चे आहे. पण जेम्स केमेरून, पॉल अँडरसन आणि गोवारीकर यांची तुलना कशी होऊ शकते ? असो.....

चित्रकवी - वसंत आबाजी डहाके ....

आता डोक्यात चंद्र घेऊन उभं राहायचं विठ्ठलासारखं, कमरेवर हात ठेवून. नाही तर विष्णूसारखं पडून राहायचं पाण्यावर तरंगत. चांदणं पाझरत राहील आत आत सगळ्या नळ्यांमधून सावकाश. आपलं शरीर इथं सापडतं संतांना विठ्ठल सापडल्यासारखं.

नावाची 'जन्म'कथा.....

घटना फार जुनी नाही. माझ्या एका मित्राला मुलगी झाली अन त्याने विचारले की माझ्या चिमुकल्या डिअर डॉटरसाठी काही नाव सुचवशील का ?
मी काहीच बोललो नाही मात्र थोडा विचारात पडलो. थोडा मागे भूतकाळात गेलो ….
खरे तर आजकालची नावे काहीशी क्लिष्ट, अगम्य, दुर्बोध तर असतातच पण त्यातलं मराठीपण हरवत चालले आहे. शिवाय भावंडांना हाक मारण्यासाठी दादा, ताई, अक्का, जिजी, माई, भाऊ अशी संबोधनेही वेगाने लोप पावताना दिसताहेत. आईबाबांच्या ऐवजी मॉम डयाडची ब्याद कमी होती की काय म्हणून ड्यूड, ब्रो, सिस, बेबी याचं फॅड सगळीकडे वाढलंय ! या आंग्लाळलेल्या संबोधनात भर घालण्याचे काम प्रेमीयुगुलंही नेटाने करताहेत. वानगीदाखल बोलायचे झाले तर काही मुली दिवसभरातून (चार वेगवेगळ्या) मित्रांना माझं पिलू, माझं कोकरू असल्या नावाने आळवत असतात. तर मुलंही मागे नसतात तेही अनेकींना एकाच वेळी सनम, जानम, जानू, पाखरू अशा नावांनी आळवत असतात. सखी आणि मित्रही हरवले आहेत. तिथे रुक्ष फ्रेंड आलेय.

रेड लाईट डायरीज - कामाठीपुरयातली आर्त प्रतिक्षा - जयवंती .........

कामाठीपुरयाच्या ज्या 'आशियाना' मध्ये #हिराबाई राहायची तिथलीच ही एक छोटीशी नोंद जी त्या पोस्टमध्ये करायची राहूनच गेली. त्यावर हे चार शब्द....

१९७७ ला युपीच्या मुरादाबादमधून हिरा कामाठीपुऱ्यात आली. तिला दोन वेळा विकले गेले, तिचे कर्ज फेडण्यासाठी तिच्या मुलीला,ताजेश्वरीला 'लाईन'मध्ये आणण्याचे प्रयत्न झाले. मात्र तिची रवानगी कोलकत्याच्या कामाठीपुऱ्यात - सोनागाछीत झाली. पण तिला आपल्या देहाचा कापूर करायची वेळ आली नाही.

सीमा - 'तू प्यार का सागर है' एक अलौकिक गीत ..

तू प्यार गीत रसग्रहणच्या निमित्ताने मी तुम्हाला नेतोय थेट ६१ वर्षे मागे ...
येणार का माझ्या बरोबर या अर्थपूर्ण गाण्याची कथा ऐकायला ?
चला तर मग .....

कृष्णधवल हिंदी सिनेमांच्या सुवर्ण इतिहासातले रुपेरी नाव म्हणजे 'सीमा'. माझा जेंव्हा जन्मही झाला नव्हता, तेंव्हाचा हा सिनेमा..१९५५चा हा सिनेमा मी आवर्जून डीव्हीडी आणून घरी पाहिला, कारण यातील 'तु प्यार का सागर है' हे अजरामर गाणे. हे गाणे मी यु ट्यूब वर बरयाच वेळा पाहीले, ऐकले अन दरवेळेस अनामिक शांतता मनाला मिळत गेली. बालपणी फाटक्या कपड्यात शेजारयांच्या घरी जाऊन हा सिनेमा एका रविवारच्या सांजेस दूरदर्शनवर पाहिल्याचे आठवत होते. पण सिनेमा कथानकासह आठवत नव्हता....

मातीचे पाय....

नुकतेच गोरखभाऊ त्यांच्या पुण्यातल्या मुलाकडे काही दिवसांसाठी राहायला गेले होते. मुलाचा आणि सुनेचा त्यासाठी फार आग्रह होता, तो त्यांना मोडवला नाही. खास गोरखभाऊंच्या एका सवयीसाठी त्यांच्या पत्नी भामाकाकू सोबत गेल्या होत्या. हे दोघे लेकाकडे पुण्याला गेले खरे पण त्याना धास्तीच होती, की पुढे कसे होणार ?

असेही 'लकी' इच्छामरण.....

काही लोक जिवंत असताना आपल्या मरणाविषयीच्या इच्छा व्यक्त करतात अन त्यांची मरणाविषयी तितकी उत्कट तीव्रता असेल तर त्यांना तसे मरण येते देखील...आपल्या माजी राष्ट्रपतींनी ए.पी.जे. कलाम दि ग्रेट यांनी इच्छा व्यक्तवली होती की, 'त्यांचे मरण मुलांना शिकवत असताना किंवा त्यांच्यासमोर बोलत असताना यावे..' अन त्यांचे दुःखद निधन तसेच झाले होते.....

सातशे संवादाची 'डायलॉगबाजी' ....

हिंदी चित्रपटसृष्टी म्हणजे अजब रसायनांचे गजब मिश्रण आहे. हिंदी सिनेमा आता शंभरी पार करून गेलाय. दरसाली चांगले सिनेमे मोजकेच येतात तर वाईट सिनेमे शेकडोनी येतात - जातात. कथानके तीच असतात, गाणीही तशीच असतात. थोडेफार लोकेशन बदललेले असते वा  अभिनेते अभिनेत्री यांची अदलाबदल केलेली असते. पण ९० टक्के सिनेमात जुनी दारू नवी लेबल असाच कार्यक्रम बिनबोभाट सुरु असतो. पाहणारे कंटाळत नाहींत अन काम करणारेही कंटाळत नाहीत. मात्र याला अपवाद होते अशोककुमार. १९८९ ला 'शौकीन' येऊन गेल्यानंतर त्यांनी सिनेमे करणे अगदी ठरवून कमी करून नंतर पूर्ण बंदच करून टाकले. त्यांनी असं का केलं याचे मोठं गमतीदार उतर त्यांनी त्यांच्या एका मुलाखतीत दिलं होतं. ते म्हणाले होते - "१९३६ पासून मी चित्रपटात काम करतोय. या गोष्टीला आता ४५ वर्षे होऊन गेलीत. इतकी प्रदीर्घ कारकीर्द करताना  माझ्या असं लक्षात आलंय की आपल्या चित्रपटसृष्टीत एकूण सातशे संवाद आहेत अन तेच आलटून पालटून शब्दांत थोडेफार बदल करून वापरले जातात. गेल्या चाळीस वर्षात सर्व चित्रपटात वर्षानुवर्षे तेच संवाद बोलावे लागत असल्याने मला त्या शिळ्या डायलॉगबाजीचा उबग आला आहे. त्यामुळे मी वैतागून सिनेमातील काम कमी करत आणलंय!"

पुरुषी वासना आणि सखाराम बाईंडर......

पुरुषी विकार-वासना ह्या कधी प्रकट तर कधी अप्रकट स्वरुपात असतात. ह्या वासना कधीकधी पुरुषाचा कब्जा घेतात अन त्याच्या जीवनात रोज नवे नाट्य घडू लागते.
इतर लोकांना कधी बलात्कार वा अन्य अनैतिक बाबीतून हे नाट्य जाणवत राहतं. एखाद्या पुरुषाच्या मनात किती व कोणते वासना विकृती विकार असू शकतात किंवा तो वासनांचे शमन राजरोसपणे बायका ठेवून कसे करतो या बाबी समाजाच्या दृष्टीने नेहमीच औत्सुक्य विषय झाल्या आहेत !
मराठी रंगभूमीवर या अंतहीन पुरुषी वासनांचा वेध एका नाटकाने घेतला होता ते नाटक म्हणजे 'सखाराम बाईंडर'....त्या नाटकाच्या अनुषंगाने या विकाराचा एक छोटासा धांडोळा...