मुक्त....

पत्ता माझा शोधण्यास हा गंधच तुला कामी येईल,
काळीज जळतानाचा दरवळ तुझ्या परिचयाचाच असेल !
काळोख कितीही झाला तरी दिशा तुला गवसतील
पावलो पावली मातीत शिंपडलेले रक्त माझेच असेल !
भिऊ नकोस कुण्या पावसाला अन वाऱ्या वादळाला
अंतःकरणी तुझ्या तेवणारा दिवा माझ्याच आत्म्याचा असेल
तू फक्त एक कर जेंव्हा खोल दरीच्या टोकापाशी येशील
एक शिळा ढकल, ती ज्यावर पडेल ती कबर माझीच असेल !
स्पर्श तुझा ज्या पत्थरास होईल त्याचे सुमन होईल
जाणीवांनी त्या पुष्पगंधाच्या मुक्त होणारा जीव माझाच असेल !! 

- समीर गायकवाड 

निर्वासितांच्या प्रश्नावरील विनाशकारी मौन..

यंदाच्या जूनमध्ये जागतिक स्थलांतरितांच्या विश्वात दोन महत्वाच्या घटना घडल्या. बेकायदेशीर मार्गाने युरोपात घुसखोरी करण्याच्या एका प्रयत्नांत स्थलांतरितांची एक बोट भूमध्य समुद्रात उलटली. त्यात जवळपास ५०  लोकांना जलसमाधी मिळाली. त्यातील ४७ मृतदेह ट्युनेशीयाच्या किनाऱ्यावर आढळून आले आहेत. ६८ जणांना वाचवण्यात यश आले आहे. घटनेतील सर्व मृत अस्थिर असलेल्या आखाती देशातील होते. बोटीत नेमके किती लोक होते याची आकडेवारी अजूनही समोर आलेली नाही. या नंतरची दुसरी घटना जीवितहानीची नव्हती पण त्याने जगाचे लक्ष वेधले. अमेरिका-मेक्सिको सीमेवर आपल्या आईची झडती घेताना भेदरलेल्या अवस्थेतील रडणाऱ्या बालिकेच्या फोटोला जगभरातील माध्यमांनी प्रसिद्धी दिली. टर्कीच्या सीमेवर वाहत आलेल्या चिमुकल्या सिरीयन मुलाच्या मृतदेहाच्या फोटोने जगात जशी खळबळ उडवून दिली होती तशीच खळबळ याही घटनेने उडाली. या दोन घटनांमुळे जगभरातील स्थालांतरितांचे प्रश्न पुन्हा चर्चेत आले. विशेष म्हणजे मागचं वर्ष याच मुद्द्यावर एक निराशाजनक नोंद करून गेलं. गतवर्षीची जगभरातील निर्वासितांची संख्या तब्बल सोळा दशलक्षाहून अधिक झाली. ही आकडेवारी जाहीर व्हायला आणि या दोन घटना एकाच वेळी  समोर आल्याने यावर सुंदोपसुंदी सुरु झालीय.

जात्यावरच्या 'ओवी'चं आशयसंपन्न विश्व - #ओवी_गाथा !

#ओवी_गाथा - १

पंढरीची वाट ओली कश्यानं झाली,
न्हाली रुखमीण केस वाळवीत गेली..

पांडुरंगाची भक्ती अत्यंत साध्या सोप्या शब्दात व्यक्त करताना त्याच्यासोबत असणारी आपुलकी आणि जवळीक खूप देखण्या रूपकात रंगवली आहे. भक्तांच्या आनंदरसात रुक्मिणी अशी काही न्हाऊन निघाली आहे की त्यात ती नखशिखांत ओली झाली. मग या ओलेत्या रुक्मिणीचे केस पंढरपूरच्या भक्तीमार्गावरूनच सुकत गेले, त्यामुळे पंढरपूरचा रस्ता शोधताना कुणाला तसदी होणार नाही कारण या रस्त्याला रुक्मिणीच्या केसांचा सुगंध आहे जो भक्तांच्या भक्तीने भरून पावला आहे.

लालूप्रसाद यादव - बिहारी बाबूंचा जिव्हाळयाचा माणूस ...

वक्त का पता नही चलता अपनों के साथ,
पर अपनों का पता चलता हैं वक्त के साथ…

बिहारी जनता अजूनही लालूंवर प्रेम करते. 
हा माणूस सगळीकडे आपल्या बोलीत, आपल्या लेहजात बोलतो. साधं राहतो याचंसगळं दिनमान आपल्यासारखं आहे याचं बिहारच्या ग्रामीण जनतेस अजूनही अप्रूप आहे. बिहारी माणूस लालूंचा अजूनही पुरता द्वेष करत नाही, कुठे तरी सिम्पथी अजूनही आहे. लालू प्रसाद यादव यांचा जन्म ११ जून १९४८ चा. आपल्या भावाबहिणींत सर्वात लहान असलेले लालू लहानपणीही गोलमटोल होते, यामुळेच घरच्यांनी त्यांचे नाव लालू ठेवले होते.

अधिकातलं दुःख ....

मागचे सहा महिने रोज नित्य नेमाने पारूबाईने डोईवर माळव्याची पाटी वाहिली होती, संगट खांद्यावर चुंगडं घेऊन फिरली  होती. माळवं नसलं तर ती रोजानं कामावर जाऊन मिळंल ते काम करायची. पण कशाला नाही म्हणत नव्हती. किस्ना आबाच्या हाताला आणि पायाला दम नव्हता. राबराबून त्याच्या हाताच्या तळव्याला मोठाले घट्टे पडलेले आणि पायाला भेगा पडल्या होत्या. एक दिवस सुद्धा कामाचा खाडा न करता दोघं नवरा बायको गुरासारखी राबत होती. बघणारा देखील हाय खायचा. या वयात ही दोघं इतकी का मून राबत्येत असा सवाल करायची. किस्ना आणि पारूबाईच्या संसारावर दोनच फुलं आलेली. लग्नाच्या पंधराव्या वर्षी तिची कूस उजवलेली. लोकांनी तेंव्हा नवल केलं होतं. पारूचा वनवास संपला असं अख्खं गाव बोलतेलं. पहिल्या मुलाच्या पाठीवर म्हणजे सुनीलच्या नंतर दोन वर्षांनी त्यांना सुनंदा झाली. आणि पुन्हा पारूबाईच पोटपाणी पिकलं नाही. पण ती दोघं त्याबद्दल नाराज नव्हती. उशिरा का होईना देवाने आपल्यावर कृपादृष्टी केली याचा त्यांना खूप आनंद होता.

जुना पाऊस..

प्रत्येक पावसाळा तिची आठवण घेऊन येतोच.  
खिडकीतून दिसणारया शाममेघांत तिचा भास  होतोच......
"भिजलेली ती आणि तिला भिजवण्यात आनंद मानणारा रमत गमत पडणारा पाऊस. 
रुणझुणत्या पावसात छोट्याशा हातगाड्यावर सुगंधी चॉकलेटी वाफाळता चहा
पिताना तिच्या किनकिणाऱ्या बांगड्या, तिनें मान डोलवली की हेलकावे खाणाऱ्या इअररिंग्ज.
ओलेते कपडे नीटनेटके करताना कपाळावर पुढे येणाऱ्या कातिल बटा.

महाकवी नामदेव ढसाळ - रक्तात पेटलेले अगणित सूर्य .....

विश्वाला प्रकाशित करणारया दांभिक सूर्याची खोट्या उपकाराची किरणे नाकारून आपल्या सळसळत्या धमन्यातून वाहणारया रक्तात जर अगणित सुर्य प्रज्वलित करून क्रांतीची मशाल पेटवित सगळीकडे विद्रोहाची आग लावत जाण्याची भाषा कोणी कवी करत असेल तर त्या कवीच्या धगधगत्या प्रतिभेकडे सगळ्यांचे लक्ष वेधले जातेच. अशा कवीची आणि त्याच्या कवितांची दखल घेणे अनिवार्य ठरते.

दया पवार- 'कोंडवाडा' - एक व्यथा ....

'शिळेखाली हात होता, तरी नाही फोडला हंबरडा
किती जन्मांची कैद, कुणी निर्मिला हा कोंडवाडा......'

काही कविता इतिहास घडवून जातात अन कालसापेक्षतेच्या कसोटयांच्या पलीकडे त्यांचे अस्तित्व टिकून राहते. विद्रोही कवितांनी साहित्याची ध्वजा उंच करताना सुखात्म जगात मश्गुल असणारया साहित्य विश्वास समाजभानाचे असे काही चटके दिले की मराठी साहित्यात विद्रोहाची धग प्रखर होत गेली.

गोष्ट आधार कार्डच्या मृत्यूची ...

अन्नावाचून मेलेली बुध्नी  

अमेरिकेत लोकप्रिय असलेल्या व मोठ्या प्रमाणात वाचल्या जाणारया 'द न्यूयॉर्कर' या नियतकालिकाच्या १६ मे च्या आवृत्तीत एक लेख प्रकाशित झालाय. 'हाऊ इंडियाज वेल्फेअर रिव्हॉल्युशन स्टार्व्हिंग सिटीझन्स' असे त्याचे शीर्षक आहे. यात झारखंडमधील उत्तम कुवर महतोच्या आईच्या मृत्युच्या घटनेचा हवाला देऊन अनेक गंभीर आरोप केले गेलेत. लेखातील काही बाजू महत्वाच्या आहेत पण लेखाचा मुख्य आधार असणारी घटना काही अंशी आपला रंग बदलत गेली. त्यामुळे यावर प्रकाश टाकणे हिताचे ठरते. भारतातील धान्य वितरण व्यवस्थेतील साठेबाजी, काळा बाजार आणि दडपशाही यावरही या लेखात प्रकाश टाकला गेलाय.

लेफ्टनंट कर्नल ते शायर ....फैज अहमद !

रावळपिंडी कटातील आरोपींची सुनावणी सुरु होती. आरोपीच्या पिंजऱ्यात एक प्रसिद्ध लष्करी अधिकारी उभा होता. सरकारी वकिलांनी त्यांच्याकडे तिरकी नजर टाकत सवाल केला त्यावर आरोपी उत्तरला -  "सुगंध कसा पसरवला जावा याची देखील सुन्नाह आहे ( प्रेषित पैगंबरांच्या आज्ञा - सुन्नाह sunnah ) त्यामुळे तुम्ही इथे जे पसरवत आहात ते गैर आहे !" आरोपीने केलेल्या या अनपेक्षित बचावापुढे सरकारी वकील हडबडून गेले....

स्वातंत्र्यपुर्व ब्रिटीश भारतीय लष्करात कर्नल पदावरील एका मुस्लीम व्यक्तीची ही कहानी..भारत आणि पाक स्वतंत्र झाल्यावर पाक सरकारने यांना रावळपिंडी कटाचे आरोपी जाहीर करून तंब्बल २५ वर्षे तिथल्या तुरुंगात डांबले...

लष्करात असुनही कमालीच्या कवीहृदयाच्या या हळव्या माणसाचे तिथे अतोनात हाल झाले..तिथल्या तुरुंगात राहून त्यांनी शायरी केली, अन्य लेखन केले..